4 mei 2022

De omgevingswet en de warmtetransitie: hoe verbind je deze met elkaar?

In de eerste BEECKK BESPREEKT sessie hebben we gediscussieerd over de Omgevingswet en de warmtetransitie. Tijdens BEECKK BESPREEKT gaan we met collega’s in gesprek over onderwerpen die we belangrijk vinden en denken we na over verbanden tussen thema’s. We werken bij BEECKK aan de Omgevingswet en de warmtetransitie en vinden de verbinding hiertussen interessant. De link lijkt logisch. Eén van de redenen dat het omgevingsrecht ingrijpend wordt veranderd, is om met lokale flexibiliteit in te kunnen spelen op complexe ruimtelijke opgaven. Een voorbeeld van zo’n opgave is de warmtetransitie, waarbij gemeente  de overstap naar duurzame verwarming van de gebouwde omgeving regisseren. Dus, hoe zet je de Omgevingswet in voor de warmtetransitie?

Instrumenten voor de warmtetransitie
Kortgezegd biedt de Omgevingswet instrumenten om de warmtetransitie mee vorm te geven. Daarvoor zijn er verschillende mogelijkheden: gemeenten kunnen lokale beleidsdoelen stimuleren via programma’s of regels opstellen in het omgevingsplan. Wil je meer geïsoleerde woningen in je gemeente en is dat een van de beleidsdoelen uit de omgevingsvisie? Dan kun je met het omgevingsprogramma dit doel stimuleren. Als gemeente kun je bijvoorbeeld een programma opzetten met leningen of subsidies voor isolatie. Daarmee geef je uitvoering aan je gestelde doel.

Stel je voor dat er een actieve buurt is, die graag gezamenlijk woningen wil isoleren. Dan zou je voor deze buurt zelfs lokale regels kunnen opnemen in het omgevingsplan. Je kiest er als gemeente dan voor meer vrijheid bij initiatiefnemers neer te leggen in ruil voor makkelijkere maatregelen voor duurzame warmte. Nu worden regels in het bestemmingsplan opgenomen voor ‘een goede ruimtelijke ordening’. Straks zijn dat regels voor ‘een gezonde fysieke leefomgeving’. De gemeente krijgt dus de mogelijkheid om een ander soort regels op te stellen én meer ruimte om regels los te laten. Deze nieuwe regels kunnen gericht zijn op het bevorderen van duurzaamheidsmaatregelen, zoals isolatie en het loskoppelen van woningen van aardgas. Het buiten de schil isoleren van woningen kan je bijvoorbeeld toestaan, ook als de andere woningen in de rij dat niet doen. Of je maakt regels voor het verplicht ontkoppelen van aardgas bij een verbouwing. Een belangrijke voetnoot: participatie is hierbij heel belangrijk. Om regels aan te passen moet je als gemeente inwoners betrekken.

Kortom, de Omgevingswet biedt nieuwe instrumenten en daarmee vele handvaten om de warmtetransitie op te pakken. Voordeel daarbij is dat de Omgevingswet ruimte biedt voor lokale regels op maat. Wil je als gemeente makkelijker maatregelen kunnen nemen voor duurzame warmte, dan geeft de Omgevingswet voldoende ruimte.

En hoe zit het dan met uitstel?
De implementatie van de Omgevingswet is opnieuw uitgesteld, tot 1 januari 2023. Wie met de nieuwe Omgevingswet de warmtetransitie vorm wil geven moet dus nog even geduld hebben.  Maar, ook de huidige wetgeving biedt instrumenten om de warmtetransitie aan te pakken. De transitievisie warmte is natuurlijk een visiedocument, er zijn subsidiemogelijkheden en gemeenten zijn nu al aan de slag met wijkuitvoeringsplannen. Ook kun je met pilots aan de slag gaan en op deze manier vast oefenen met de instrumenten van de Omgevingswet. De warmtetransitie leent zich wat ons betreft daar goed voor!